İzmit Saat Kulesi | Art Nicomedia

İzmit Saat Kulesi

Tarihimizde önemli dönüm noktalarına tanıklık etmiş olan saat kulesinin, inşa edilmesi de yine tarihi bir yıldönümüne tanıklık etsin diye planlanmıştır. Saat kulesini, dönemin Kocaeli Mutasarrıfı yani valisi olan Musa Kazım Bey tarafından, 1902 yılnda 2. Abdulhamit Han'ın tahta cıkışının 25. yılı hatırasına yaptırmıştı.

Mimar Vedat Tekin'in ilk yapıtlarından olan kule, neoklasik üslupta inşa edilmiş. İnşasında mermer ile Hereke ve Tavşancıl yörelerine özgü traverten taşlar kullanılmış. Saati ise 1929 yılında Mustafa Semi tarafından yeniden imal edilmiştir. Kulenin en alt katında 3 yönde 3 adet çeşme yer almaktadır. Söz konusu sebillerin alınlığında ve kapısının üzerinde taş kitabeler bulunmaktadır. Bu kitabelerde Arap harfleri ile “1902 Belediye etti inşa, bu kule ile çeşme-i Seyit Kamari'ye” yazmaktadır. Orta kattaki çember şeklindeki kartuş içerisinde ise 2. Abdulhamit'in tuğrası bulunmaktadır. Saat kulesinin giriş kapısının yanıbaşındaki sonradan yazılan Latin alfabeli kitabede SEKA tarafından 1970'lerde onarıldığı yazar. Kurşun kaplı çatısı, kendine has uzun kulahı ile eski dönem masallarından fırlamış gibi, şehre ayrı bir ahenk katmaktadır.

Eski dönemlerde güneş ve kum saatlerinin yanında kullanılan Türk-islam icadı olan mekanik esaslı saatler, ic parçalarının nispeten büyüklüğü ve maliyet yüksekliği nedeniyle herkes de bulunmaz, şehrin ceşitli yerlerinde inşa edilen saat kulelerinde halkın görebileceği şekilde asılarak, şehir halkının zamanı takip edebilmesi sağlanırdı. İzmit Saat Kulesi'nin yeri belirlenirken de, buna dikkat edilmiştir. Kulenin o günkü konumuna bakıldığında; bulunduğu yerin tren istasyonu ile o yıllarda bircok işçinin çalıştığı tersaneye yakın olarak seçilmiş olduğu görülmektedir. Ayrıca yer secimindeki diğer bir faktör de; padişahın anısına yapıldığından dolayı Av Köşkü'ne (Kasr-ı Hümayun'a) yakın bir konumda bulunuyor olması da düşünülebilir.

İzmit'in Kemalpaşa Mahallesi'ndeki bu güzel yapının inşa edildiği dönemde o dönemki Osmanlı imparatorluğu sınırları icindeki belli başlı büyük şehirlerin hepsinde saat kuleleri o vilayetlerin yöneticileri tarafından 2. Abdülhamit'in tahta çıkışının 25'inci (cülus) yılı kutlamaları vesilesiyle inşa edilmiştir. Mesela Kastamonu, Adana, İzmir, İstanbul, Üsküp, Şam, Bağdat gibi pek çok önemli vilayette saat kuleleri hep aynı dönem icinde inşa edilmişlerdir. Neoklasik mimari ozelliklere sahip olan eser, 3,65 x 3,65 m. ölcülerindeki kare planlı kulenin üç yüzü, mermer motifli çeşmelerle süslenmiştir.

Dört katlı kule, ikinci katındaki seyir balkonundan itibaren daralarak yükselmektedir. Seyir balkonu altında ağırlık taşımayan sadece süsleme amacına yönelik yivli sütunlar bulunur. Kulenin dördüncü katında saat odası, dört cephesinde ise 80 cm çapında şehrin pek çok tarafından halen de görülebilen saat kadranı dikkat çeker. Kule üç pencereli, üzeri kurşun kaplı, sacaklı bir çatı ile son bulur.

Bir şehir efsanesi şeklinde, 30° meridyeninin İzmit Saat Kulesi'nden geçtiği söylenir. Bilindiği gibi dünyayı sanal olarak çepeçevre saran meridyenler icin bir başlangıç, yani sıfır noktası gereklidir. Her dönemde, her güçlü ulus; kendine gore bir sıfır noktası belirlemiş ve onu uygulamıştır. Bu kimi zaman, Roma'daki Collesium olmuş, kimi zaman piramitler, kimi zaman Ayasofya Camii, kimi zaman Mekke şehri, kimi zaman da Paris'teki Eyfel Kulesi sıfır noktası kabul edilmiştir. Ancak günümüzde genel olarak kabul edilmiş ve uygulanmakta olan İngiltere'nin Greeenwech kasabasından geçtiği varsayılan meridyendir. işte bu Greenwech meridyenine gore 30° doğu meridyeninin İzmit Saat Kulesi'nden geçtiği varsayılmaktadır. Oysa son dönemlerde yapılan tetkiklerle dünyayı çevreleyen 30 numaralı meridyenle ilgili bulgular daha kesinleşmiştir. Buna göre 30° meridyeni gerçekten de Kocaeli'mizdedir. Ancak Köseköy yakınlarından geçmektedir.